Senovo: het Romadorp waar iedereen familie heeft in ons land xml:namespace prefix = o ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:office" />
'Bulgaarse Roma zijn welkom in België om te werken', kopte een Bulgaarse krant vorige week op gezag van Vlaams minister Geert Bourgeois (N-VA). Die haalde alles uit de kast om het bericht te ontkennen. In Senovo, een stadje in het noordwesten van Bulgarije, was het artikel in de krant geen nieuws: elke Roma in Senovo heeft familie in Brussel of Gent. 'Ik ken al twee woorden Nederlands: geld, geld.'
'Als je vijf jaar geleden in Senovo was geweest, had je een drukke straat en een bruisend dorp gezien. Er woonden soms meerdere gezinnen in één huis en de straat liep vol met kinderen. Maar veel mensen zijn verhuisd. Naar België. Zie je die houten planken voor dat huis? Dat was een winkel, de uitbaters zijn ook geëmigreerd. Er lag zelfs nog asfalt op de weg, maar die is verdwenen toen het stadsbestuur de waterleiding heeft vervangen. Het zijn nu plastic buizen en daarom is het hier zo modderig.'
Vergil is 22 jaar, Roma en woont in Senovo. Hier groeide hij op, hier wonen zijn vrienden. Dokter worden, dat is zijn ambitie. Hij is een van de weinigen die een mondje Engels spreekt en gidst ons door de straten van zijn geboorteplaats. Senovo ligt langs de spoorweg, vlak bij een verlaten glasfabriek en een filiaal van zetmeelproducent Amylum. Het stadje is nog altijd een van de 'betere' Romabuurten, maar biedt een troosteloze aanblik. Een mager paard loopt door de onverharde, hobbelige hoofdstraat. In het gras aan de rand van de weg scharrelen enkele kippen tussen de roestige auto's. Waar de straat overgaat in een weiland, is de omgeving bezaaid met afval en plasticzakken.
Mooie, lege huizen
Sommige huizen aan weerszijden van de straat zijn nog het best te vergelijken met tuinhuizen. Tuinhuizen met een satellietschotel aan de gevel. Oud en vervallen, met een vage herinnering aan verf. Andere huizen zijn dan weer heuse villa's, met versierde gevels en mooie raamkozijnen. Maar die huizen zijn leeg. Vergil wijst: 'Die mensen zijn met de hele familie naar België verhuisd, ze komen hier nog maar af en toe. En die familie was hier vorige week nog op vakantie, maar ze zijn nu in Brussel.'
Senovo is een stadje met 1.500 inwoners en een grote Romapopulatie. 'Iedereen die hier woont, heeft familie in België', zegt Vergil. 'Je weet hoe dat gaat: iemand gaat er op goed geluk naartoe en komt drie maanden later met geld voor zijn vrouw en kinderen. En met verhalen. Dat je in België 50 euro per dag kan verdienen. Hier verdien je maar 10 of 15 euro. De volgende keer dat hij naar België gaat, reist zijn broer mee én zijn buurman. Zo is het gegaan met mijn neven. Dat grote huis daar, dat is van hen.'
Geld, geld
Ook Mehmed (48) heeft een mooi huis. Hij glimlacht verlegen achter zijn stoppelbaard, een versleten, geel T-shirt verbergt zijn bierbuik. Mehmed woont al vier jaar in Schaarbeek en is met vakantie in Senovo. Communiceren lukt alleen via onze tolk. Of hij nog geen Nederlands kent? Of Frans misschien? 'Twee woorden', zegt hij tegen Vergil. En dan in het Nederlands: 'Geld, geld.' (lacht) 'Vakantie is het niet echt, ik kom verbouwen', vertelt hij. 'Ik heb pas nieuwe ramen en deuren geïnstalleerd. Meubels heb ik nog niet, dat is voor later. Telkens als ik genoeg geld heb gespaard, kom ik even naar hier om verder te werken aan mijn huis. Als ik geld genoeg zou hebben, zou ik gewoon hier blijven wonen. Denk je echt dat het leuk is om in België te wonen? Dit is mijn thuis.'
Wie in Bulgarije blijft, heeft het moeilijk om rond te komen. 'Roma vinden in Bulgarije geen werk', vertelt Bagryan Maksimov, een Roma die met de vzw Integro scholieren leert omgaan met vooroordelen en Roma in het noordoosten van Bulgarije probeert te integreren in de maatschappij. 'Mijn vrouw is zelf Roma, maar dat heeft ze op haar werk niet verteld. Als Seher 's avonds thuiskomt, moet ik haar troosten. Roma blijven Roma, dat is de favoriete uitspraak van de dokter waar ze voor werkt in het ziekenhuis.'
Soortgenoten
Seher verricht al zeven jaar uitstekend werk als verpleegster, maar al haar collega's denken dat ze Turks is. 'Ze is bang wat ze zullen zeggen als ze het te weten komen. En als ze haar niet scheef bekijken, zal ze te horen krijgen dat ze anders is dan haar soortgenoten. Zo denkt bijna iedereen in Bulgarije erover. Te lui om te werken, veel kinderen, geld krijgen van de staat en de rest bij elkaar stelen. Omdat de Roma het stigma hebben dat ze niet willen werken, durven ze op hun werk niet te zeggen dat ze Roma zijn. En zo blijft het stereotype in stand: niemand kent een Roma die werkt.'
Mehmed werkt wel, in Schaarbeek. 'Ik doe vanalles. Ik werk daar voor enkele Turken. Dingen rondbrengen, kebab maken, gaan poetsen in bedrijven, helpen in een nachtwinkel.' Op de foto wil hij niet. Niet alleen omdat zijn werk in België illegaal is, maar ook omdat hij niet wil dat zijn bazen hem herkennen. 'Ze denken dat ik Turks ben. Als ze weten dat ik Roma ben, zou ik geen werk meer krijgen. Het is voor ons de enige optie: verstoppen wie we zijn.'
Mehmed wordt er zelfs een beetje boos van. 'Roma zijn dieven, denken ze, maar ik ben geen dief. Echt niet.' Hij trekt de kraag van zijn T-shirt naar beneden. 'Zie je? Ik draag geen gouden kettingen, ik heb geen ringen. In Brussel zie je ze wel, de Roma die hun hand ophouden en vragen voor wat geld, geld. Zij hebben wel ringen aan hun handen. Denk je dat ze die bij elkaar gebedeld hebben? Ik werk hard om een beetje geld te verdienen. Het is meer dan hier - in Bulgarije verdien je maar 250 euro per maand - maar België is ook een duur land om iets te huren.'
In vergelijking met de armoede en de discriminatie in Bulgarije, is België het paradijs. Het had ook Duitsland, Frankrijk, Griekenland kunnen zijn. Maar in Senovo is België het beloofde land. 'Uw land is heel vriendelijk', vertelt Mehmed. 'Ik probeer de mensen niet te veel aan te kijken, want ik wil niet opvallen. Maar als ik contact heb met de Belgen, dan is dat altijd goed. Ik ben eens zonder ticketje in de metro betrapt, maar ik heb geen boete gekregen.'
Taxi
Er is Stanislav, die een tijdlang kranten rondbracht in Gent. Er is Ludmila, van wie de man nu in Brussel voor een schoonmaakbedrijf werkt. En haar zus, van wie de echtgenoot momenteel in Duitsland zit. Er is Yulka Hristova, die haar verbouwingen en haar valse tanden heeft betaald met geld dat haar zonen en haar dochter haar toesturen. 'Mijn kleindochter gaat in België naar de universiteit', zegt ze trots.
En er is Alexander Angelov (30), die een bron van inkomsten heeft gevonden zonder naar België te verhuizen: zijn aftandse Passat. 'Een keer per week rijd ik naar België', zegt Alexander. 'Als ik een auto vol passagiers heb, vertrek ik.' Aan zijn voorruit plakken de vignetten van Bulgarije, Slovenië en Oostenrijk, op het dashboard ligt een Belgische parkeerschijf. 'De rit (2.500 km, nvdr.) kost me 30 uur, halverwege neem ik anderhalf uur tijd om te slapen. Ik rij tot Brussel en tot Gent, af en toe zet ik ook iemand af in Duitsland. Ik verdien goed: 130 euro per passagier.'
Met het geld dat hij verdient, onderhoudt hij zijn vrouw, zijn twee kinderen en zijn auto. 'Er staat 370.000 kilometer op de teller, maar die is een tijdje geleden blijven hangen. Als ik genoeg geld gespaard heb, koop ik me een minibusje. Dan kan ik meer mensen vervoeren. Maar omdat mijn auto's altijd te snel kapot gaan, heb ik geen tijd om te sparen. Zelf verhuizen doe ik niet. Ik hoor genoeg verhalen van passagiers, dat het daar toch niet zo gemakkelijk is.'Er zijn in Senovo twee dorpsbewoners die hun geluk niet meer in België zoeken. Zij trekken tegenwoordig naar Frankrijk, al hebben ze hun Frans wel in België geleerd. In de gevangenis. Waar ze naar eigen zeggen volledig onschuldig hebben vastgezeten. Vier jaar lang. 'Belgique, pas correct', zeggen de broers. 'We waren vijf dagen in België toen de politie ons heeft opgepakt. Prostitution. België, daar keer ik nooit meer terug.'
|
