Tekst: Johan van den Hout Illustratie: Immitz Foto: Photo News / Hollandse Hoogte xml:namespace prefix = o ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:office" />

Manneke pissig

Broedertwist in België. Walen en Vlamingen staan als kemphanen tegenover elkaar. Verwijten vliegen over en weer, en bijna niemand geeft een cent voor de nieuwe regering-Leterme. Welke crisis zit er achter de sentimenten?

 “De Vlaams-Waalse tegenstellingen dringen tegenwoordig door in elk debat, al heeft ’t er niks mee te maken”, zegt de Vlaamse professor Jan Blommaert, hoogleraar antropologie en sociolinguïstiek aan de Universiteit van Tilburg. “Een voorbeeld. Onlangs veroordeelde de VN de zogenaamde wooncode in ons migratiebeleid, die stelt dat mensen de taal moeten spreken van het land waar ze wonen. Maar omdat ook de Franstaligen daartegen protesteren, redeneren veel Vlamingen dat het ‘dus’ wel in het Vlaams belang zal zijn. Het is mode om alle verschillen te interpreteren als cultuurverschillen, niet alleen in België.” Volgens Blommaert bestaat België in de praktijk al uit twee staten: “De grondwet splitst België al in twee taalgroepen, je bent Vlaams of Waals, als persoon maar ook als politieke partij. Er is zelfs geen Belgische publieke opinie. Vlaanderen en Wallonië hebben hun eigen media en die analyseren alles naar gelang hun eigen, Vlaamse of Waalse positie.” Zo laat Paul Vanden Bavière, uitgever van webzine Uitpers en voormalig journalist bij De Standaard, er desgevraagd geen gras over groeien: “Vlamingen in Wallonië spreken Frans, maar Walen in Vlaanderen over het algemeen geen Nederlands. Vlamingen doen systematisch alle toegevingen; zíj doen altijd de concessies.”

“Het échte probleem is het verlies van koopkracht”

Het is die gespleten infrastructuur die volgens professor Blommaert heeft geleid tot de huidige situatie. “Dat alle partijen radicale gewestelijke eisen gingen stellen (België bestaat uit drie gewesten: Vlaanderen, Wallonië en Brussel –red.), ligt ook aan het verbod op landelijke partijen. Op die basis is het extreem moeilijk een federale, landelijke regering te formeren. Tegenwoordig is vermeend kiezersbedrog, dus terugkomen op die extreme gewestelijke eisen, de grootste politieke misdaad die je zou kunnen begaan. De nieuwe premier Yves Leterme is daar ingetrapt. Door zijn koppigheid heeft hij de vernedering moeten ondergaan van een tussentijdse regering onder leiding van Verhofstad en de VLD, de partij van de Vlaamse liberalen.” België kan in de ogen van Blommaert alleen blijven bestaan als genoemde infrastructuur wordt aangepakt. “Een federale kieskring is daarvoor de eerste voorwaarde. Verder is subsidiariteit een goed beginsel: je moet zeggenschap daar neerleggen waar die het beste werkt. De huidige infrastructuur of staatsinrichting maakt dat elk landelijk beleid per definitie bureaucratischer is dan gewestelijk beleid. Dit omdat de federatie rekening moet houden met de macht van de gewesten. Bij decentralisatie vallen die extra schijven weg.”

Over de huidige regering is Blommaert heel duidelijk: “Alleen de vijanden van Leterme hebben er belang bij dat hij premier is geworden. Leterme heeft zich een gifbeker ingeschonken en zijn vijanden zullen hem dwingen die tot de laatste druppel leeg te drinken, waarna hij voor altijd verdwijnt. Binnen zes maanden valt deze regering en dan zijn nieuwe verkiezingen de enige uitweg. Partijen zullen die verkiezingen waarschijnlijk in gaan met een stuk minder gewestelijke eisen dan in 2007. Juist federale thema’s als werkgelegenheid en koopkracht, globalisering en de Belgische concurrentiepositie zullen belangrijke plekken innemen. En pas dan zal het mogelijk zijn om een fatsoenlijke federale regering te formeren. Mensen zijn dit soort crises echt beu. De regeringsformatie werd opgehouden door futiliteiten als de opsplitsing van Brussel-Halle-Vilvoorde, wat voor de meeste Belgen volstrekt oninteressant is. Hun echte probleem is het verlies van koopkracht. It’s the economy, stupid!”

“Antwerpse cafébazen betaalden meer belasting dan Waalse hoogovens”

Bij de onafhankelijkheid in 1830 was België de facto een Franstalig land met een uit Duitsland afkomstig koningshuis. Om de Franse aanspraken op België te weerstaan, steunde het koningshuis de Vlaamse strijd voor behoud van het Nederlands. De eis van Wallonië om Franstalig te blijven, leidde uiteindelijk tot de huidige situatie: Franstalig in Wallonië, tweetalig in Vlaanderen. Volgens Paul Vanden Bavière hebben de Vlamingen deze onderdanige rol altijd volgehouden. “Maar nu zien we voor het eerst in de geschiedenis dat de Vlamingen hun been stijf houden”, zo beoordeelt hij de houding van de Vlaamse partijen in de regeringsonderhandelingen. “Per jaar gaat er vijfenhalf miljard euro van Vlaanderen naar Wallonië. Afscheiding zou nu voor Wallonië catastrofaal zijn, en dus opteren zij voor meer federalisme. Maar het gaat uitsluitend om het geld. In Wallonië wordt je veel sneller doorgestuurd naar een specialist dan in Vlaanderen, waardoor de Walen met minder inwoners meer geld gebruiken voor hun gezondheidszorg dan Vlaanderen. Daarin zijn ze dus financieel afhankelijk van het voortbestaan van België als federale staat. Dat geeft natuurlijk wrijving, want iedereen kan dit sommetje maken. De zogenaamde solidariteit die Walen vragen, is eenzijdige centen-solidariteit.”

Voor de Tweede Wereldoorlog was Wallonië door zijn kolen- en staalindustrie economisch sterker dan Vlaanderen. Vanden Bavière: “Maar daar is Wallonië niet beter van geworden, omdat belastingen daar in die tijd amper bestonden. De cafébazen van Antwerpen betaalden meer belasting dan alle hoogovens van Wallonië bij elkaar. Het Waalse patronaat heeft ook geen verbondenheid getoond met de streek; ze vertrokken nadat ze hun geld verdiend hadden naar het buitenland. Dus ook in die zogenaamde goede tijden voor Wallonië droegen Vlamingen met hun belastingen nog altijd meer bij aan de kas van België dan de Walen. Dat laatste ontkracht een belangrijk Waals argument. Namelijk hun stelling dat tot aan de jaren tachtig Wallonië het rijkste gebied was en toen ook solidair was met België en de Vlamingen, en dat het nu dus de beurt is aan België en Vlaanderen om solidair te zijn met Wallonië.”

“Het is een flauwekul-idee dat wie dezelfde taal spreekt, ook hetzelfde is”

De vermeende ‘gerechtvaardige Vlaamse eisen’ waar de Franstalige partijen aan zouden moeten toegeven, getuigen volgens professor Blommaert echter van een streng-nationalistische visie op de natiestaat. “Vlaanderen en Wallonië zijn allebei te klein voor deze geglobaliseerde wereld en te klein voor Europa. De natiestaat is anno 2008 veel heterogener en op rationele gronden kun je beslissen dat een bepaalde schaal nodig is om goed beleid te kunnen voeren. Maar in België wordt nog geredeneerd dat Vlaanderen Nederlands is en Wallonië Frans, dat is gewoon etnisch nationalisme. Het idee dat als men dezelfde taal spreekt, dat men dan hetzelfde is; dat zo’n land dan ook homogeen en dus goed is. Flauwekul.”

Blommaert ziet Walen vooral hun echte belangen verdedigen: “Als sociale zaken en werkgelegenheid nu gesplitst worden, is dat funest voor Wallonië. Dat leidt onherroepelijk tot een serieuze recessie of het volledig ontmantelen van de verzorgingsstaat. Dat zijn echt grote en serieuze belangen, maar in de Vlaamse media wordt dat eenzijdig uitgelegd als Waalse arrogantie. Dat steeds meer Vlamingen dat nu ook gaan beseffen, is goed nieuws.”