Vlaamse jezuïet bouwde eerste auto'

Chinese Verbiest

Het allereerste motorvoertuig werd gebouwd door de Vlaamse jezuïet Ferdinand Verbiest in 1671 aan het keizerlijke hof in Peking. Die claim staat te lezen in de laatste nieuwsbrief van het Romeinse bestuur van de jezuïetenorde. Frans De Smet

Ferdinand Verbiest, in 1623 geboren in het West-Vlaamse Pittem en in 1688 gestorven na een val van zijn paard in Peking, was tijdens zijn leven al een legende. Hij trok als missionaris naar China, waar hij aanvankelijk op veel tegenstand botste. Maar hij werkte zich op tot hoofdastronoom van het keizerlijk hof, nadat hij bewees dat hij nauwkeuriger zons- en maansverduisteringen kon voorspellen dan de Chinese astrologen.

Vele talenten

Verbiest maakte zich bijzonder verdienstelijk aan het hof van keizer K'ang-si. Hij bouwde nieuwe en geavanceerde instrumenten voor het keizerlijke observatorium, trad op als diplomaat en tolk voor het hof, ontwierp een thermometer, tekende een nieuwe wereldkaart en bouwde kanonnen waarmee de keizer een opstand kon onderdrukken. De keizer verleende Verbiest –alias Nan Huairen zoals de Chinezen hem noemden– de titel van mandarijn of hoge ambtenaar en gaf hem een staatsbegrafenis –een eer die nooit eerder een Europeaan in China te beurt was gevallen. In 2005 eindigde Ferdinand Veriest op de 79ste plaats in het VRT-programma De grootste Belg.

In zijn ook in het Nederlands vertaalde standaardwerk Astronomia Europea uit 1687 beschreef Verbiest al zijn vindingen aan het Chinese hof. Daarin beschreef hij ook een zelf gebouwd stoomvoertuig. ‘Dat wagentje is goed gedocumenteerd en wordt beschouwd als het eerste voertuig dat op eigen kracht voortbewoog', bevestigt professor Nicolas Standaert, sinoloog aan de universiteit van Leuven.

Uit de tekeningen van Verbiest blijkt dat het gaat om een wagentjes van zowat 65cm groot, met daarop een stoomketel die met kolen werd gestookt. De stoomuitlaat dreef een horizontaal schoepenrad aan, dat de wielen aandreef. Met andere woorden: een primitieve stoomturbine. Volgens de jezuïetenorde demonstreerde Verbiest zijn vinding –eigenlijk speelgoed voor de kinderen van de keizer– in 1679 in de tuinen van de verboden stad in Peking, tot grote bewondering van de keizer en zijn hof.

Al lang bekend

Professor Standaert dateert op basis van een uitgebreid archief de demonstratie enkele jaren vroeger, in 1676. Maar hij begrijpt de claim van de jezuïetenorde van deze week niet zo goed. ‘Dat wagentje van Verbiest is werkelijk al heel lang goed beschreven. Er werden ook werkende kopieën van gebouwd. Ik heb hier foto's en schetsen liggen van zo'n werkend model dat in 1984 werd gebouwd door de Deen Jørgen Ditlev Scheel. Waarom de jezuïeten daar nu mee uitpakken, is mij een raadsel. Tenzij dat werkelijk alles wat met de rijke geschiedenis van China te maken heeft, met vlagen om de zoveel jaren weer opduikt.'