Lichtere elektroshocks: geen geheugenverlies

Leuvense psychiater bereikt doorbraak voor depressieve patiënten

NVT - De Leuvense psychiater en onderzoeker Pascal Sienaert heeft voor een doorbraak gezorgd in de behandeling van depressies met elektroshocktherapie. Door met kortere impulsen te werken, ondervinden patiënten minder bijwerkingen. Jan Desloover

Het staat vast dat elektroshocktherapie (ECT) de krachtigste behandeling is tegen ernstige depressies. 'ECT heeft onmiskenbaar een veel sterker effect dan bijvoorbeeld antidepressiva', zegt psychiater Pascal Sienaert, die ook als onderzoeker verbonden is aan de KU Leuven. 'Er is eigenlijk geen enkele behandeling die qua werkzaamheid ook maar in de buurt komt.'

Maar het staat ook vast dat de behandeling bijwerkingen heeft. 'De meeste mensen verdragen ECT heel goed, maar meteen na een sessie treedt wel vaak hoofdpijn of misselijkheid op', zegt Sienaert. Een groter probleem waren tot nu toe de 'cognitieve stoornissen': verwarring en kortstondig geheugenverlies. Hoe ouder de patiënt, hoe heftiger die stoornissen vaak ook zijn.

Kortere pulsen

Sienaert is er met een nieuwe techniek in geslaagd die bijwerkingen bijna volledig uit te schakelen. Hij heeft nu ook zijn doctoraalstudie omtrent dat onderzoek klaar. 'Over een periode van ongeveer twee jaar heb ik 84 patiënten met een ander soort elektrische prikkel behandeld', zegt Sienaert. 'Normaal werkt men met elektrische pulsen van 0,5 à 2 milliseconden. Die worden gedurende hoogstens acht seconden toegediend via twee elektroden op het voorhoofd van de patiënt, en zorgen in de hersenen voor een ontlading. Daarbij komen allerlei neurotransmitters en hormonen vrij.'

Sienaert werkte tijdens zijn onderzoek echter met kortere pulsen, van 0,3 milliseconden, ook gedurende maximaal acht seconden. 'Nu is gebleken dat bij die kortere puls de ontlading van de zenuwcellen gemakkelijker gebeurt. Er is dus minder energie nodig om die ontlading uit te lokken. En doordat er minder energie gebruikt wordt, nemen ook de cognitieve ongemakken af.'

Iets minder effectief

Het is nog iets te vroeg om victorie te kraaien, zegt Sienaert. 'Wereldwijd zijn er tot nu toe maar twee studies gevoerd met kortere pulsen: het onze, en één aan de Columbia University in de Verenigde Staten. Daar komt men tot gelijkaardige bevindingen inzake bijwerkingen. Het ziet er dus hoopgevend uit, maar er is wel verder onderzoek nodig.'

'Werken met kortere pulsen heeft allicht wel het nadeel dat de antidepressieve werking iets lager ligt dan bij de traditionele methode', zegt Sienaert. 'Mogelijk kan daar door verdere experimenten een mouw aan gepast worden.'

ECT is de oudste nog toegepaste 'biologische' behandeling in de psychiatrie. Ze werd geïntroduceerd in de jaren 1930, en tegen halfweg vorige eeuw was ze relatief wijdverspreid. Daarna nam de populariteit af, hoofdzakelijk wegens de ongemakken waarmee ECT vaak gepaard gaat. Sienaert gewaagt van een 'slingerbeweging'. 'In de jaren zestig en zeventig van de vorige eeuw werd ECT door die tegenstand en doordat er minder aandacht was voor de hersenwetenschappen, minder gebruikt.'

Enkele jaren geleden is er een kentering gekomen. Sindsdien zit de behandeling weer in de lift. Jaarlijks worden naar schatting één miljoen mensen behandeld met elektroshocks. Ze worden, behalve bij zware depressies, ook gebruikt bij onder meer schizofrenie en bipolaire stoornissen.

Sinaert noemt ECT 'onmisbaar' in de moderne psychiatrie. Tegelijk benadrukt hij dat het bij depressies nooit de 'eerstekeuzebehandeling' kan zijn. 'Elektroshocks zijn alleen aangewezen bij ernstige, zogenaamd 'melanchole' depressies. Dat zijn depressies waarin duidelijk een biologische inslag te herkennen is. Wie daarmee kampt, zal bijvoorbeeld trager bewegen en trager denken. Bij die mensen zie je ook veel minder mimiek.'

Een ECT-kuur duurt gemiddeld een maand tot anderhalve maand. 'Meestal worden er acht tot twaalf sessies gehouden, a rato van twee of drie per week.' ECT-behandeling kan gecombineerd worden met antidepressiva. 'Er zijn voorzichtige aanwijzingen dat die combinatie een iets beter effect heeft.'

En, niet onbelangrijk, elektroshocktherapie is goedkoop. Sienaert: 'Als de patiënt opgenomen is, is er geen meerkost. Bij ambulante behandeling betaalt hij hooguit 25 euro uit eigen zak.'
 Jan Desloover